جو بايدن رئيس جمهوری آمريکا در هفته جاری سفری چهار روزه به خاورميانه دارد و در آنجا با رهبران منطقه ملاقات خواهد کرد تا فهرست طولانی از مسائل ستراتژیک: امنیتی ، سیاسی و اقتصادی از جمله امنيت منطقه ای، ايران، روابط اسرائيل و فلسطين و پويایی های اقتصادی و انرژی جهانی از جمله مسائل ديگر را مورد بحث قرار دهد. چه انتظاری می توان از این دیدار داشت؟ چگونه ممکن است سفر بایدن بر روندهای ژئوپلیتیک درون منطقه ای خاورمیانه تاثیر گذار باشد؟ آیا سفر آقای بایدن تأثیری بر امنیت جهانی دارد؟
به نظر می رسد کشورهای بسیاری این روزها با رویداد های ناگوار مواجه است. مردم ژاپن از ترور تکان دهنده شینزو آبه نخست وزیر سابق در سوگ اند. اعضای حزب محافظه کار پارلمان بریتانیا، در جستجوی گزینش ریاست حزب هستند تا جانشین نخست وزیر بریتانیا آقای بوریس جانسون را که از هنگام شیوع کرونا تا کنون مرتب با مشکلات اجتماعی-سیاسی روبرو بوده است را پر کنند؛ جالب اینکه حزب محافظه کار بریتانیا یکباره زیر پای آقای جانسون را خالی کرد و او حتی با عذرخواهی هم نتوانست در مسند رهبری حزب باقی بماند و استعفاء داد، و بطور موقت تا گزیدن رهبر جدید در پست نخست وزیری خواهد ماند. مردم اسرائیل در حال رفتن به انجام پنجمین انتخابات خود در سه سال گذشته است. حمله روسیه به کشور مستقل اوکراین جهان را غافلگیر کرده و ضرورت نظم جدیدی را در جهان رقم زده است؛ شرق در مقابل غرب ! . سازمان ناتو، سعی دارد با بکارگیری استراتژی جدید بتواند سازمانی امیدوار کننده برای تامین ثبات جهانی شود و از یک جنگ وحشتناک دیگر مانند جنگ جهانی دوم و یا بدتر از آن جلوگیری نماید. دراین راستا میتوان از طرح لایحه استرداد زندانیان کشور بلژیک با ایران نیز سخن راند. با تصویب لایحه استرداد مجرمین در پارلمان بلژیک، که روز پنجشنبه ۱۴ ژوئیه به رأی گذاشته میشود، یک کشور اروپایی قانونمند مجرمان محکوم شده در یک کشور آزاد و دمکراتیک جهان را به کشوری تروریستی می فرستد که خود مجرم را برای عملیات تروریستی به اروپا اعزام داشته بود. مشخص است جهان به سوی بی ثباتی خطرناکتی به پیش میرود، آیا سفر آقای بایدن به خاورمیانه میتواند راهگشای ثبات و امنیت پاره ای از جهان، از جمله خاورمیانه، شود؟
دونالد اس لادر، رئیس کنگره جهانی یهودیان مسافرت رئيس جمهور آمریکا آقای بایدن را نمونه «طرح مارشال برای خاورمیانه» قلمداد کرده و مقاله ای پیرامون آن در عرب نیوز، ۲ ژوئیه ۲۰۲۲، به چاپ رسانده است که بسیار قابل تأمل است (۱). لادر بررسی میکند که این مسافرت شاید مهم ترین مسافرت آقای بایدن در طول ریاست جمهوری او باشد. در این سفر آقای بایدن به عربستان سعودی مسافرت میکند و حامل پیامی برای پادشاه عربستان سعودی است که آمریکا کماکان قویترین پشتیبان کشورهای نفت خیز خاورمیانه و بخصوص عربستان سعودی است!. این درحالی است که آقای بایدن بمحض ورود به کاخ سفید عکس این پیام را اعمال کرد. یکی از اقدامات آقای بایدن صدور دستور اجرایی خارج کردن حوثی های یمن از لیست تروریستی جهانی بود و متوقف کردن حمایت آمریکا از عربستان سعودی. لازم به توضیح است که عربستان سعودی بدلیل حمایت از دولت انتخابی و قانونی یمن، با گروه شورشی حوثی که دولت قانونی یمن را ساقط کرد در حال جنگ است.
لادر معتقد است بایدن باید از فرصت استفاده کرده و کوشش کند تا طولانی ترین جنگ در خاورمیانه که بین اسرائیل و فلسطین در جریان است خاتمه یابد و در این راستا درخواست اسرائیل را هم مورد توجه قرار دهد تا بتوان صلح پایداری در خاورمیانه برقرار کرد. لادر تذکر میدهد پیمان ابراهیم که در سال ۲۰۲۰ میلادی بین اسرائیل و امارات، بحرین و سودان برقرار شد هم لازم است مورد توجه قرار بگیرد.
تصور می رود نظریه آقای لادر خیلی خوشبینانه است و بعید مینماید بتواند اثری در برقراری صلح پایدار در خاورمیانه داشته باشد. مثلی معروف داریم که میگوید برای جلوگیری از گزیده شدن توسط مار افعی باید سر آن را قطع کرد. سر این افعی در جمهوری اسلامی ایران قرار دارد که با ایجاد گروه های نیابتی تروریستی مانند حشدالشعبی در عراق و حزب الله لبنان خاورمیانه را بکلی نا امن کرده و به بی ثباتی کشانده است. نزدیک به ۸ ماه از انتخابات عراق میگذرد و مجلس عراق هنوز نتوانسته رئیس جمهور جدیدی انتخاب کند تا رئيس جمهور بتواند نخست وزیر را منصوب کند که مامور تشکیل دولت عراق شود. رژیم جنایتکار اسلامی درایران از طریق سپاه قدس، نیروی برون مرزی سپاه پاسداران، گروه های نیابتی بسیاری در عراق ایجاد کرده که با نام «نیروی حرکت مردمی» عملیات ایزائي انجام میدهند. گروه های حرکت مردمی در تمام امور اقتصادی و سیاسی کشور عراق نفوذ دارند و اجازه نمی دهند رئیس جمهور و نخست وزیری برای کشور عراق انتخاب شود، مگر آنکه منتخب انان مورد تائید رژیم اسلامی ایران باشد.
جنگ اسرائيل و فلسطین دهه ها است ادامه دارد و مسافرت آقای بایدن به خاورمیانه بعید است بتواند در حلّ این مشکل اثری پایدار داشته باشد. لادر وضعیت خاورمیانه را مشابه وضعیت اروپا پس از جنگ جهانی دوم میداند که وزیر امورخارجه آمریکا جورج سی مارشال برای بازسازی اروپا پیشنهاد داد و مؤثر واقع شد، و به رنسانس اروپا انجامید. آیا میتوان وضعیت خاورمیانه را که شباهتی به اروپا ندارد، با اروپا مقایسه کرد؟ جواب به این سئوال بقین منفی است. لادر مؤلفه اسلام ناب محمدی را که پس از انقلاب اسلامی در ایران، در خاورمیانه و جهان جان گرفت مورد توجه قرار نمیدهد. وی اشاره ای به اسلام ناب محمدی که، هیچ باوری را اعم از یهودی، مسیحی، بهائی هندو، و یا اشعابات این ادیان، و یا هر باوری دیگر را قبول ندارد، . فرهنگ کشورهای خاورمیانه با فرهنگ کشورهای اروپا متفاوت است و طرج مارشال در خاورمیانه غیرقابل اجرا است. مؤلفه و باور مسلمانان با جهان دمکراتیک و آزاد فرق دارد. مسلمانان بنیاد گرا اعتقاد دارند که تمام جهان باید نه تنها دین اسلام را قبول داشته باشند! بلکه مردم جهان باید به آن ایمان بیاورند. برابر نسخ قرآن و حرکت جهان شمول اسلامی، غیرمسلمان کافر است و کافر را باید کشت مگر اینکه اسلام را قبول کند و ایمان بیاورد. نمونه طرز فکر و عمل مسلمانان را در هنگام روی کار آمدن داعش در عراق و سوریه شاهد بودیم، داعشیان برای عبرت دیگران سر از تن مسیحیان، ایزدی هائی که اسلام را قبول نکردند جدا میکردند. بنا براین اجرای طرح مارشال برای حل مشکل خاورمیانه درحال حاضر بسیار بعید بنظر میرسد.
لادر گفته است با مقداری پول در اختیار جوانان فلسطینی ترقیخواه برای ایجاد تجارت و صنعت ظرف یکسال وضعیت تغییر خواهد کرد. و با کمک و تزریق پول بیشتر، در مدت ۳ تا ۵ سال، خاورمیانه توسط جوانان ترقیخواه به منطقه صلح و آرامش تبدیل خواهد شد. بنظر میرسد آقای لادر در دنیای دیگری زندگی میکند، پترو دلار های کشورهای مسلمان نفت خیز خاورمیانه قدرت بیشتری برای آموزش جوانان ترقیخواه خاورمیانه، برای ترور و کشتن غیرمسلمانان دارد و کارساز است. لادن تصور میکند سرمایه این طرح از طریق اروپا و کشورهای عربی مانند عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی تأمین خواهد شد. لادر اعتقاد دارد که این طرح کارساز خواهد بود و به نفع اسرائيل هم خواهد بود! طرح مارشال پیشنهادی آقای لادر برای خاورمیانه بسیار خوشبینانه است امّا با در نظرگرفتن وضعیت موجود، ناامنی و بی ثباتی خاورمیانه، چنین طرحی امکان پذیر نیست.
کشورهای خاورمیانه از جمله اسرائیل، بدنبال یافتن راه مقابله با رژیم اسلامی ایران که باعث ناامنی و بی ثباتی منظقه گردیده است، هستند. در این راستا ملاقاتهای بیشماری انجام گرفته است. یکی از راهکارها ایجاد سیستم دفاعی جمعی برعلیه تهدیدات موشکی و پهپادی رژیم اسلامی ایران است. در این راستا نیز مشکلات بسیاری برای همآهنگی وجود دارد. کشورهای عربی خاورمیانه بندرت توانسته اند به توافقی همگانی دست یابند. اکنون بسیاری مانند اندیشکده شورای خاورمیانه برنامه ای در زوم در روز ۱۱ ژوئیه ۲۰۲۲ برقرار کرده است تا پیرامون مسافرت آقای بایدن و اثرات آن تبادل نظر شود. ولی قبل از مسافرت آقای بایدن اخبار ضدّ و نقیضی از طرف دولت آمریکا شنیده میشود. روز ۸ ژوئیه ۲۰۲۲ مقاله ای پیرامون این مورد در رسانه اینترنتی رادیو فردا منتشر شده که قابل توجه است.
بیقین سفر آقای بایدن به خاور میانه وضعیت خاورمیانه را نمیتواند تغییر دهد. بطور حتم کشورهای خاورمیانه که آمریکا قول همکاری به آنها میدهد، کارنامه آقای بایدن و دولت او را مورد توجه قراد خواهند داد. با وجود آقای بایدن در کاخ سفید و عدم اجرای هرگونه اقدام سیاسی خارجی مؤثر، کشورهای عربی خاورمیانه بسختی میتوانند به پیشنهادات آمریکا امیدی داشته باشند. از جمله میتوان حمله روسیه به اوکراین را مورد توجه قرار داد. علارغم قول و قرار های آمریکا، کشورهای اروپایی و سازمان ناتو، تاکنون نتوانسته اند پوتین را بطور موثر متنبه کنند و لشگرکشی روسیه به اوکراین همچنان ادامه دارد. شهرهای دنباس در شرق اوکراین یکی پس از دیگری بدست ارتش روسیه تسلیم میشوند و آقای بایدن و سران کشورهای اروپایی و ناتو تنها نظاره گر هستند. سیاست خارجی امریکا در جهان همواره با شکست روبرو بوده و کشورهای جهانی از جمله کشورهای خاورمیانه نمیتوانند به تعهدات آمریکا اعتمادی داشته باشند.
میتوان نتیجه گرفت رفتن آقای بایدن بیشتر به منظور درخواست وی از کشورهای عرب نفت خیز خاورمیانه برای افزایش تولید و صادرات نفت و گاز است، تا بتواند کمبود صدور نفت و گاز روسیه به اروپا را جبران نماید. کشورهای عربی خاورمیانه به این درخواست بایدن پیش از این جواب منفی داده اند. میتوان گمانه زد این مسافرت بایدن و نشست های حضوری وی با سران کشورها عربی هم تأثیر زیادی در تصمیم آنها نداشته باشد. آقای بایدن و دولت وی از هنگام روی کار آمدن با اعمال سیاست خارجی اشتباه نشان داده اند که کابینه آمریکا میخواهد از طریق مماشات با دیکتاتورهای جهان وارد مذاکره گردد و از این طریق آنها را وادار به مصالحه کند. تعهدات دولت آمریکا برای هیچ کشوری در جهان اعتباری ندارد. مسافرت آقای بایدن نیز اثری بر وضعیت نابسامان خاورمیانه نخواهد داشت.
طرح مارشال خاورمیانه ای آقای لادر تصوری بیش نیست، و مسافرت آقای بایدن را میتوان با این مثال استوره ای ایرانیان ارزیابی کرد: «نوشدارو بعد از مرگ سهراب.» آقای بایدن مسافرت شما به خاورمیانه که، در برخی اندیشکده های سیاسی، با اکراه و حتی فشار از طرف اسرائیل ارزیابی شده کارساز نخواهد بود. تغییر سیاست خارجی واقعی لازم است که دورنمای آن در سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا مشاهده نمی شد.
ناخدا محمد فارسی
۱۰ ژوئیه ۲۰۲۲
