در ۲۶ آبان ۱۳۹۹ پیرامون جنگ و قرارداد صلح جمهوری اذربایجان و ارمنستان یادآور شدیم «ایران بازنده اصلی این قرارداد صلح است». در آن هنگام مشخص بود که نقش رژیم جمهوری اسلامی پیرامون پایان جنگ و قرارداد صلح بین دو کشور که توسط ولادمیر پوتین دیکته شده است، صفر بود. در حقیقت رژیم اسلامی در معادله حل مشکل مرزهای شمال غرب کشور با ارمنستان به بازی گرفته نشد. در مذاکرات صلح، پوتین و اردوغان کنترل اوضاع را در دست داشتند و رژیم اسلامی ایران حتی مورد مشورت نیز قرار نگرفت.
پس از انعقاد قرارداد، خبرگزاری فارس مقاله ای از احسان موحدیان پژوهشگر بین الملل (۱) پیراموان تبعات اقتصادی قرارداد آذربایجان و ارمنستان برای ایران را منتشر کرد. در این مقاله موحدیان یادآور شد نوار مرزی ایران با ارمنستان از دست خواهد رفت، و در نتیجه کشور ایران میلیارد ها دلار منافع تجاری خود را از دست خواهد داد. در آن هنگام یاد آور شدیم تحولات مرزی شمال غرب ایران از نظر اقتصادی، سناریوی کنوانسیون قزاقستان، مرتبط با تقسیم بندی دریای مازندران را تکرار میکند. در آن پروسه آقای پوتین، بدلیل بی توجهی، بیخردی و انزوای سیاسی رژیم، توانست کنوانسیون قزاقستان را بدون حضور رژیم در نشست های تصمیم گیری، دیکته و رژیم را در مقابل سندی آماده شده قرار دهد که منجر به از دست رفتن حقوق و منافع سرزمینی کشور ایران در دریای مازندران شد. در این سناریو هم، دولت وظیفه ملی خود را نادیده گرفته و پیرامون قرارداد صلح بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان بی تفاوت و در سکوتی مرگبار قرار داشت. پوتین هم با سوء استفاده از وضعیت موجود رژیم، سیطره خود را بر شمال غرب ایران اجرایی نمود و ارتباط مستقیم ایران با ارمنستان که راه تجاری به سرزمین های قفقاز شمالی ، و جنوبی و حتی اروپا بود از دست رفت.
برابر با قرارداد صلح بین ارمنستان و آذربایجان چندین منطقه و اراضی در منطقه آغ دام و قازاح کلبجار و لاچین به جمهوری آذربایجان واگذار شد. مهمتر از آن، کریدور لاچین با عرض 5 کیلومتر است که ترکیه را مستقیماً از طریق جنوب نخجوان و ارمنستان به آذربایحان متصل میکند. در صورت ساخت این کریدور مسیر تجاری ترکیه به آذربایجان که تاکنون از مسیر ایران انجام میشود متوقف خواهد شد، و ترکیه از مسیر کریدور لاچین که بسیار کم هزینه تر است با آذربایجان مراوده تجاری خواهد داشت، و منافع تجاری ترانزیتی ایران از ترکیه نیز ازبین خواهد رفت۰
نیروهای نظامی روسی نیز به طور کامل بر تمامی این مسیر تجاری کنترل و نظارت خواهند داشت. در این قراداد صلح ارمنستان و آذربایجان آمده است که روسیه لااقل بیش از ۲۰۰۰ نظامی ناظر صلح برای مدتی طولانی، در منطقه خواهد داشت. این حضور نظامی روسیه در منطقه سلطه ژئوپلوتیکی تاریخی روسیه بر جنوب قفقاز را نیز تأمین می نماید۰
همچنین در ۱۲ شهریور ۱۴۰۰ شاهد رزمایشی در شمال غرب کشور ایران توسط آذربایجان، ترکیه و پاکستان بودیم که سناریوی بسیار خطرناکی را برای ایران رقم زد. میتوان گمانه زد که این رزمایش که در منطقه باکو انجام شد برای چنگ و دندان نشان دادن و اخطار به رژیم اسلامی ایران انجام شده است. در این راستا وزیر خارجه رژیم حسین امیرعبدالهیان روز ۸ مهر سفیر آذربایجان را احضار و مراتب نارضایی رژیم پیرامون رزمایش را به وی ابلاغ کرد. رژیم اسلامی بحران مرزی ایران با آذربایجان را طرح اسرائیل میداند و بهمین دلیل احساس خطر کرده است، در این راستا خامنه ای نیز دیروز ۱۱ مهر ۱۴۰۰، در سخنرانی خود به آذربایجان هشدار داد. مراتب رزمایش سه جانبه آذربایجان، ترکیه و پاکستان در رسانه های سه کشور بازتاب گسترده ای داشت. و در رسانه یانی-سفاک ترکیه که بیانگر نظرات اردوغان است گفته شده است که، اگر ایران بر علیه آذربایجان اقدام نظامی نماید، ترکیه از آذربایجان پشتیبانی و واکنش نشان خواهد داد. البته این تنها پروپاگاندایی بیش نیست، ولی از دست رفتن مرز ایران و ارمنستان، افزون بر از دست رفتن منافع تجاری، از نظر ژئوپلیتیکی برای کشور ایران بسیار گران تمام خواهد شد.
اکنون بدلیل انزوای سیاسی در جهان و فشار اقتصادی در اثر تحریمها، دزدیها و بیخردی ها، رژیم تصور میکند با قلدری میتواند منافع تجاری رژیم در کشورهای قفقاز شمالی و جنوبی را بدون پراخت حق ترانزیت به آذربایجان تأمین کند. رئیس جمهور آذربایجان به رژیم ایران اولتیماتم داده و لااقل دو نفر از رانندگان کامیونهای درحال ترانزیت را بازداشت کرده است. در مقابل رژیم نیروی زمینی ارتش و سپاهیان را به شمال کشور فرستاده تا با مانوری به آذربایحان هشدار بدهند که در مقابل قلدری اذربایجان، رژیم جمهوری اسلامی ایران سکوت نخواهد کرد۰ در این رابطه گفته شده کشور پاکستان به رژیم اسلامی ایران هشدار داده است که اگر رژیم با آذربایجان وارد جنگ شود به استان های سیستان و بلوچستان ایران حمله خواهد کرد! رژیم از نظر اقتصادی در وضعیت بسیار بحرانی ای قرار دارد و تلاش میکند از هرطریق ممکن منافعی بدست آورد که بتواند تا حدودی فشار اقتصادی را کاهش دهد. در این راستا رژیم کوشش دارد با امتناع از رفتن به میز مذاکره برجام، از آمریکا امتیاز بگیرد. دیروز ۱۱ مهر ۱۴۰۰ وزیر امور خارجه رژیم حسین امیرعبدالهیان بصراحت از آمریکا خواسته ۱۰ میلیارد دلار از دارایی های بلوکه شده ایران را آزاد کنند تا رژیم به میزمذاکره برجام برگردد۰
در طول جنگ ۴۵ روزه قره باغ کوهستانی عکس العملی از رژیم و بخصوص اقدام سیاسی چشم گیری دیده نشد. باعث تأسف است که کشور ایران، به دلیل بی کفایتی رژیم، نتوانسته در تحولات مرزهای شمال غرب کشور اثرگذارباشد. اکنون نیز متاسفانه ناظر اقدامات بیخردانه و ایجاد درگیری احتمالی نظامی و تبعات آن در شمال غرب کشور هستیم. مضاف بر این بی خردی سیستم دیپلماسی رژیم، فشار تحریم ها، بحران اقتصادی، بحران شیوع کرونا، ضعف دولت و کاهش اقتدار کشور در خارج، ثبات و حاکمیت ملی کشور ایران را زیر سئوال برده است.
رژیم هنوز ممکن است قادر باشد به نفوذ خود در منطقه، از طریق شبه نظامیان نیابتی ادامه دهد، ولی این تنها به انزوای سیاسی هر چه بیشتر کشور ایران در جهان منجر خواهد شد، که میتواند حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور را مورد تهدید قرار دهد۰
پاینده ایران
ناخدا محمد فارسی
۴ اکتبر ۲۰۲۱
https://www.farsnews.ir/news/1399082300007
