مسافرت آقای بایدن را میتوان از چهار منظر مورد توجه قرار داد: اول افزایش تولید نفت وگاز از طریق کشورهای نفت خیز خاورمیانه از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی، تا شاید با افزایش تولید و صادرات نفت و گاز بیشتر به اروپا قیمت نفت و گاز را تحت کنترل درآورند. دومین منظر انتخابات ریاست جمهوری پیش روی آمریکا است. بدلیل موضع گیریهای آقای بایدن، بویژه سیاست خارجی خاورمیانه ای آمریکا، و بکل گرایش آقای بایدن به سمت چپ حزب دمکرات، درحال حاضر انتخاب مجدد حزب دمکرات امکان پذیر نیست. سومین منظر امنیت منطقه خاورمیانه است که به اول و دوم ارتباط مستقیم دارد. در این راستا نیز ملاقات های بسیاری برای همکاری کشورهای منطقه انجام گرفته از جمله نشست های نگب در اسرائیل و مصر. تحلیگران براین باورند که نتیجه این نشستها احتمالاً به برقراری ناتوی عربی در مقابل شرارت های جمهوری اسلامی، که باعث بی ثباتی و ناامنی منطقه گردیده است می انجامد. چهارمین نکته قابل ملاحظه درگیری آمریکا از نظر اقتصادی و ژئوپولیتک دریای چین و منطقه جنوب شرق آسیا، در دراز مدت، است. هم اکنون کنش و واکنش هایی بین چین و آمریکا وجود دارد و درحال افزایش است، درصورتیکه استراتژی خاورمیانه ای آمریکا و تاکتیک های مرتبط به آن اجرایی نشود، احتمال نفوذ اقتصادی چین میتواند منافع آمریکا در خاورمیانه را بمخاطره بیاندازد. بنابراین لازم است استراتژی آینده سیاست خارجی آمریکا در راستای مصالح کشورهای خاورمیانه قرار گیرد. به عبارت دیگر آقای بایدن باید استراتژی دولت آمریکا درخاورمیانه را تغییر داده و به نحوی ارایه دهد تا مورد قبول کشورهای منطقه واقع شود.
در این راستا آقای بایدن لیست بلندی باخود همراه دارد که هنگام سفر در اسرائيل و عربستان سعودی مورد توجه قرار خواهد گرفت. در این لیست طولانی فروش تجهیزات نظامی آفندی به کشورهای حاشیه خلیج فارس قرار دارد، ولی بالاترین مورد مهم در لیست سیاست استراتژیک آمریکا در منطقه است. آقای بایدن باید کشورهای منطقه را قانع کند که حمایت آمریکا از کشورهای عربی منطقه خلیج فارس استراتژیک است تا اعتماد این کشورها که پس از روی کار آمدن وی تضعیف شده دوباره جایگاه خود را پیدا کند. کشورهای عربی خاورمیانه انتظار دارند آقای بایدن درک کند در طول سال ها کشورهای حاشیه خلیج فارس پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته اند و اگر آمریکا بخواهد مشارکت استراتژیک خود با متحدان و دوستان عرب خود را حفظ کند، لازم است با دست پر به منطقه آمده باشد.
برنامه مسافرت آقای بایدن به خاورمیانه شامل دو روز بازید و نشست با مقامات اسرائيل و فلسطین بود . در برنامه بازدید آقای بایدن در اسرائیل بازدید از سیستم پدافند هوایی لیزری قرار داشت که بیانگر آنست که انتظار اسرائیل از مسافرت آقای بایدن تأکید بر امنیت منطقه خاور میانه است. پس از ورود جو بایدن به اسرائیل در روز چهارشنبه ۲۲ تير ارتش اسرائيل سامانه جدید «پرتوی آهنین» یا سلاح لیزری را که برای مقابله با تهدید پهپادهای ایرانی طراحی شده است را برای رییس جمهوری آمریکا به نمایش گذاشت. افزون براین رهبران اسرائیل از سال‌ها پیش یکی از اهداف اصلی خود را مقابله با بلند پروازی های هسته‌ای ایران اعلام کرده‌اند. دراین راستا نیز آقای جو بایدن و نخست وزیر اسرائیل آقای لاپید تعهدنامه ای را امضا کردند که به حکومت اسلامی ایران هرگز اجازه دست یابی به سلاح اتمی را نخواهند داد!. دراین راستا سران کشورهای عرب خاورمیانه نیز از آقای بایدن انتظار دارند دست از مماشات با نظام اسلامی ایران بردارد، و عجله ای برای انجام توافق هسته ای که امنیت کل منطقه و فراتر از آن را تهدید می کند از خود نشان ندهد.
در بررسی ایکه در نشست اندیشکده شورای خاورمیانه، ۱۱ ژوئیه ۲۰۲۲، انجام شد یکی از دلایل رفتن آقای بایدن به خاورمیانه از جمله مذاکرات پیرامون امنیت و ثبات منطقه خاور میانه است. در این نشست نتیجه گیری شد آمریکا نمیتواند منافع استراتژیک خود در خاورمیانه از جمله منطقه خلیج فارس را نادیده بگیرد! در این راستا کاخ سفید اعلام داشته است همزمان با سفر جو بایدن به خاورمیانه مقام های آمریکایی و کشورهای خاورمیانه در حال بررسی طرح یکپارچه سازی پدافند هوایی کشورهای منطقه برای مقابله با تهدید ایران هستند. از جمله مذاکرات آقای بایدن در خاور میانه پیگیری امضای توافقنامه همکاری دفاعی- امنیتی میان اسرائیل و شش کشور عربی از جمله مصر، اردن و عراق است.
رسانه اینترنتی ایران اینترنشال دراین رابطه خبری منتشر کرده که ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، طرح یکپارچه سازی پدافند هوایی اسرائیل و کشورهای عربی را «تحریک‌آمیز» خوانده است و در حساب توییتری سایت نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران نیز این کشورها را به «پاسخ قاطع» تهدید کرد (۱). سخنگوی وزارت خارجه ایران این طرح را به نقش آفرینی آمریکا در منطقه ارتباط داده است، در صورتیکه پیشنهاد این طرح به دلیل عدم اعتماد کشورهای عربی خاورمیانه به تعهدات آمریکا در منطقه بود.
در راستای طرح یکپارچه سازی پدافند هوایی منطقه، سایت نور نیوز ارگان رسانه ای شورای امنیت ملی ایران، تهدید کرده که با ایجاد چنین شبکه پدافندی، رژیم به نزدیکترین آنها حمله خواهد کرد! این تهدید یقینا از هراس رژیم سرچشمه گرفته است. دفتر خبرگزاری رویترز در دبی هم روز شنبه ۹ ژوئيه تهدید وزارت امورخارجه رژیم را بازتاب داده است. در این گزارش ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام داشته «این پروژه امنیت و ثبات ایجاد نخواهد کرد، بلکه خود عامل اصلی تنش و شکاف منطقه ای است»، این درحالی استکه پیمان دفاعی مشترک بین اسرائيل و کشورهای عربی برای مقابله با تهدید و پیشرفت تکنولوژی پهپادی و موشکی رژیم اسلامی ایران است (۲). لازم به یادآوری است که خبرگزاری های بین المللی از جمله ام-اس-ان از قول جیک سولیوان، مشاور امنیتی کاخ سفید، گزارش داده اند که جمهوری اسلامی درنظر دارد صدها پهپاد انتحاری به روسیه ارسال کند تا در جنگ روسیه با اوکراین مورد استفاده قرار گیرد.
پروژه سامانه «پرتوی آهنین»، در مقابل حملات شبه نظامیان تحت فرمان نیروی قدس که اسرائیل را احاطه کرده اند اجرایی شد. امّا اکنون با طرح یکپارجه پدافند هوایی منطقه ای، این سامانه مکمل سامانه پیشرفته «گنبد آهنین» خواهد بود. و چتر دفاعی را چندین برابر افزایش خواهد داد. بنابراین سخنان سخنگوی وزارت خارجه رژیم یاوه گویی ای بیش نمیتواند باشد، ولی به یقین میتوان گفت که رژیم با اجرایی شدن طرح یکپارچه پدافندهوایی منطقه بشدت به هراس افتاده است.
اولویت اسرائیل در سفر جو بایدن به خاورمیانه جلب حمایت آمریکا از همکاری نظامی و امنیتی بین کشورهایی است که ایران را خطر جدی امنیتی تلقی می‌کنند. عربستان سعودی و امارات متحده عربی نیز طی سالهای اخیر هدف حملات پهپادی شورشیان حوثی بوده‌اند و ارزیابی اکثر کارشناسان این است که ایران این پهپادها را در اختیار آنها قرار می‌دهد. روزنامه وال استریت جورنال ماه قبل گزارش داد که مقامات نظامی آمریکا و اسرائیل پیرامون خطر پهپادهای ایران به قاهره سفر وبرای یافتن راهکار با نمایندگان امارات متحده عربی، بحرین، عربستان سعودی و قطر مذاکراتی انجام دادند، از جمله طرح یکپارچه کردن دفاع هوایی منطقه ای. آقای بایدن در اولین سخنرانی خود پس از ورود به تل آویو گفت:«ما به اقدامات خود برای عادی سازی بیشتر روابط اسرائیل در منطقه ادامه می‌دهیم».
اکنون سوال اینست که آیا آمریکا دست از مماشات با رژیم اسلامی ایران برمیدارد؟ آیا استراتژی سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه تغییر و تقویت خواهد شد به نحوی که بتواند اعتماد کشورهای عربی را جلب نماید؟ بازخورد آن برروی ایران و جهان چه خواهد بود؟ آیا جنگ سرد دیگری که جهان غرب، اسرائيل و کشورهای منطقه خاورمیانه در یکطرف، روسیه، چین، ایران، کشورهای آسیای مرکزی تحت نفوذ روسیه و احتمالاً پاکستان در طرف دیگرقرار دارند شکل خواهد گرفت؟
تحلیل گران عرب تحلیل کرده اند «کشورهای حاشیه خلیج فارس نزدیک ترین کشورها به ایران هستند و تهران را بیش از دیگران می شناسند، بنابراین آقای بایدن باید به جای اینکه نظام اسلامی را به پذیرش توافق هسته ای که هژمونی ایران را تحکیم می کند توجه داشته باشد، نگرانی کشورهای عرب را درک کند.» یک تحلیلگر اماراتی اظهار داشته است که وقت آن رسیده است که آمریکا به واقعیت ژئوپلیتیک جدید منطقه پی ببرد. کشورهای حاشیه خلیج فارس از پتانسیل ذخائر نفت و گاز خود باخبرند و از آن برای ثبات حاکمیت و منافع ملی خود بهره خواهند گرفت. با توجه به این دیدگاه است که امکان دارد آمریکا بتواند منافع استراتژیک خود در خاورمیانه را حفظ نماید. در غیر اینصورت سفر آقای بایدن به خاورمیانه ثمره ای در پیشبرد منافع استراتژیک آمریکا نخواهد داشت. در حال حاضر کشورهای حاشیه خلیج فارس به دوستی و پشتیبانی امنیتی آمریکا در منطقه اعتماد چندانی ندارند.
ناخدا محمد فارسی
۱۷ ژوئیه ۲۰۲۲
1 – https://www.iranintl.com/202207108455
2 – https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-says-us-israeli-plan-defence-pact-with-arabs-will-raise-tensions-2022-07-09/
