قزاقستان کشوری با وسعتی برابر با ۲۰۷ میلیون کیلومتر مربع، جمعیتی برابر با ۱۸ میلیون و منابع زیرزمینی فراوان نفت و گاز و دیگر منابع است. این کشور به مدت سی سال توسط پایه گذار آن نورسلطان نظربایف بطور استبدادی اداره شد. قزاقستان در سال ۱۹۹۱ میلادی با فروپاشی روسیه شوری استقلال پیدا کرد. نظربایف در سال ۲۰۱۹ از ریاست جمهوری کناره گرفت و قاسم جومارت توقایف، را بجای خود بر گزید. توقایف در هنگام انتخاب سمت رئیس سنای کشور را عهده دار بود و مدتی هم نخست وزیر کشور بوده است. نظربایف اگر چه ریاست جمهوری را رها کرد اما همچنان مدیرکلی «کنسول امنیتی کشور» را عهده دار است. کشور قزاقستان از هنگام استقلال تا کنون توسط رئیس جمهور نورسلطان نظربایف و خانواده او اداره شده، او حتی پایتخت کشور را هم به نام خود تغییر داد.
برابر با گزارشی در رسانه اینترنتی واشنگتن پست، مردم قزاقستان بدلیل افزایش نرخ بنزین و گاز در شهرهای غرب کشور دست به تظاهرات زدند و تظاهرات به سرعت به شهرهای دیگر از جمله کلان شهر الماتی گسترش یافت و بمدت ۵ روز ادامه داشت (۱). کشوری که مانند ایران برروی نفت و گاز خوابیده است، چرا نمیتواند نفت و گاز را ارزان حتی بطور سوبسید در اختیار شهروندان خود قرار دهد؟ میتوان گمانه زد همانند کشور ایران، مردم آن کشور نیز توسط عده ای مافیایی اداره و اکثر مردم در فقر و تنگدستی به سر میبرند. همانند سال ۱۳۸۸ که مردم ایران به خیابان آمدند تا حقوق شهروندی خود را مطالبه کنند و بسختی سرکوب شدند، مردم قزاقستان هم چنین کرده اند و به همان سرنوشت مردم ایران دچار گردیده اند. مردم معترض بدلیل افزایش قیمت نفت و گاز به تظاهرات پرداخته اند، ولی این فرصتی بوده است تا بتوانند با برقراری حکومتی دمکراتیک در کشور حقوق شهروندی خود را مطالبه کنند. مردم قزاقستان سالیانی است که مطالبه حقوق شهروندی دارند، ولی هرگز موفق نشدند بدان دست یابند. پس از کناره گیری نظربایف و سرکار آمدن قاسم جومارت توقایف، قولهایی به مردم داده شد، ولی این قولها هرگز عملی نگردید.
برابر با گزارش واشنگتن پست و دیگر رسانه های معتبر جهان شب چهارشنبه ۱۵ دیماه ۱۴۰۰ نیروهای مسلح قزاقستان به معترضین در شهر الماتی و دیگر شهرها حمله کردند و معترضین که میرفتند تا ساختمان های حکومتی و انتظامی و فرودگاه الماتی کشور را اشغال کنند، آنها را به گلوله بستند و اعلام کردند معترضین که تروریست های خارجی هستند را «حذف فیزیکی کردند». در این درگیری گفته شده که ده ها نفر کشته و صدها زخمی و دستگیر گردیده اند. روسیه نیروهای نظامی خود از جمله نیروی چترباز را به قزاقستان گسیل داشته تا حرکت اعتراضی برای حقوق شهروندی مردم قزاق را متوقف نمایند. بنظر میرسد رئیس جمهور روسیه آقای پوتین کشوری دمکراتیک در کنار روسیه را تحمل نخواهد کرد. گفته میشود که توقایف از روسیه کمک خواسته تا برای حمایت از او به قزاقستان نیرو بفرستد.
قزاقستان عضو «سازمان پیمان امنیت جمعی»، سی‌اس‌تی‌او، به رهبری روسیه است، که شامل نیروهای مسلح روسیه، بلاروس، ارمنستان، تاجیکستان و قرقیزستان میباشد و گفته میشود توقایف از این سازمان نیز درخواست کمک کرده است. هم اکنون نخست وزیر ارمنستان نیکل پیشینیان ریاست این سازمان را بعهده دارد و اعلام کرده است نیروهای نظامی از چند کشور برای مدت کوتاهی به قزاقستان اعزام خواهند شد. دبیرخانه این سازمان امروز ۱۵ دی ۱۴۰۰ در بیانیه‌ای که توسط ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه منتشر شد، گفت: «نیروهای حافظ صلح سازمان پیمان امنیت جمعی برای مدت محدودی برای تثبیت و عادی‌سازی اوضاع به جمهوری قزاقستان اعزام شده‌اند.» تظاهرات مسالمت آمیز برای احقاق حقوق شهروندی با گلوله پاسخ داده شده است. جالب توجه است که هیئت دولت قزاقستان در واکنش به اعتراضات استعفا داد ولی قاسم جومارت توقایف کنار نرفت، پس از پذیرش استعفای کابینه گفت قاطعانه اعتراضات را آرام خواهد کرد! همانگونه که در کشور ایران نیز مرسوم است بمحض اینکه اعتراضات شروع شد دسترسی به وب‌سایت‌های خبری در قزاقستان ناممکن و بطور کامل قطع شده و در سراسر کشور حالت فوق العاده اعلام گردیده است.
با ورود نیروهای نظامی روسیه به قزاقستان رویایی با نظامیان شدت گرفت که به کشت و کشتار مردم کشیده شد. برابر با بیانیه ای از طرف وزیر کشور قزاقستان، خبر از حذف معترضین داده شده است. این بیانیه خبر میدهد که از نیروی های امنیتی کشور نیز ده ها نفر کشته شده و بطور تقریب ۳۰۰ نفر هم مجروح گردیده اند. این اعلامیه بیانگر آنست که بسیاری از مردم معترض و بیگناه قزاقستان توسط نیروهای انتظامی کشته و یا مجروح گردیده اند.
ترگس کاسنوا، کارشناس آسیای میانه از دانشگاه هاروار میگوید حرکت مردم قزاقستان از دیدگاه سیاستمداران «بهار قزاق» رقم خواهد خورد. کاسنوا میگوید، حرکت مردم نظربایف دیکتاتور قزاقستان را هدف گرفته است. مسکو و واشنگتن نگران این حرکت هستند. روسیه نگران است که بهار قزاق بداخل روسیه و کشور های مشترک المنافع روسیه نیز سرایت کند. ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هشدار داده و گفته آمریکا امیدوار است حرکت مردمی قزاقستان بطور صلح آمیزی خاتمه پیدا کند! وی افزوده است، اغتشاش و حمله و آتش زدن اماکن محکوم است و پیشنهاد کرده است که مردم قزاقستان به قانون اساسی، حقوق بشر، آزادی مطبوعات و برقراری سریع اینترنت احترام بگذارند.
حرکت مردمی قزاقستان میتواند درد سری هم برای کشور چین باشد زیرا از سال ۲۰۰۵ تا کنون چین ۳۴ بیلیارد دلار در این کشور سرمایه گذاری کرده است. ما ایرانیان بخوبی واقف هستیم که سرمایه گذاری های چین در کشورها آسیای مرکزی، میانه، و آفریقا هرگز برای بهبودی مردم کشور ها نبوده است. چین در این سرمایه گزاری ها پرسنل کارشناس، کارمند و کارگران خود را اعزام میدارد، در نتیجه کمکی به مردم فقیر سرزمین ها نخواهد شد. عهدنامه ۲۵ ساله رژیم اسلامی با چین هم از همین مقوله است که مردم ایران با اعتراضات شدید خود عهدنامه را محکوم کرده اند. در این راستا گفته شده که روسیه و چین اجازه نخواهند داد آمریکا از حرکات اعتراضی مردم قزاقستان سوء استفاده کرده و جای پایی برای خود در آسیای مرکزی پیدا کند.
خبر نگار بی بی سی اولگا ایوشینا، نیز یادآور شده است، سرعتی که اعتراضات در قزاقستان و منطقه را به خشونت کشیده، بسیاری را غافلگیر کرده است و اشاره میکند این اعتراضات تنها در مورد افزایش قیمت سوخت نیست. کشور قزاقستان از هنگام استقلال بطور استبدادی توسط رئیس جمهور نورسلطان نظربایف و خانواده او تا سال ۲۰۱۹ اداره می شد، او حتی پایتخت کشور را هم به نام خود تغییر داد. او از مسند قدرت کناره گیری کرد ولی شخصی که یک متحد نزدیک به او بود را به جای خود قرار داد. از هنگام استقلال تا کنون در بیشتر انتخابات ها در قزاقستان با نزدیک به ۱۰۰٪ آرا حزب حاکم برنده شده است و مخالفت سیاسی مؤثری وجود نداشته است. این باعث عصبانیت مردم شده و دولت قزاق عصبانیت مردم را نادیده فرض کرده است. بنابراین اعتراضات مردم قطعاً در مورد مجموعه ای به مراتب گسترده تر از قیمت سوخت است (۱).
برای مردم قزاقستان آرزوی پیروزی داریم. امید است که مردم صحنه را خالی نکنند و مانع از دخالت های خارجی از جمله روسیه و چین و ترکیه شده و تا رسیدن به اهداف خود که حقوق شهروندی آنان است در خیابان باقی بمانند.
ناخدا محمد فارسی
۶ ژانویه ۲۰۲۲
https://www.washingtonpost.com/world/2022/01/06/ (۱)
https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-59880166 (۲)
