با توجه به تاریخ معاصر افغانستان، تحولات سیاسی، اشغال و خروج نیروهای اشغالگر از کشور، برقراری یک دولت یکپارچه که تمام اقوام با گرایش های مختلف را در بر بگیرد بسیار مشکل و شاید هم غیرممکن باشد. سرعت برگشت طالبان به افغانستان بدون برنامه ریزی از پیش بود. برقراری یک دولت منسجم توسط طالبان، که خود از گروه های اسلامگرای افراطی تشکیل شده، صد چندان مشکل تر است. طالبان نه دربین مردم افغانستان جایگاه مردمی دارد و نه تمام اقوام مختلف که مردم افغان را تشکیل میدهند با طالبان همگام هستند۰
سیستم حکومتی افغانستان پس از کودتا، توسط نیروهای چپ کمونیستی بر علیه سیستم پادشاهی افغانستان در سال ۱۳۵۷ که به پشتیبانی اتحاد جماهیر شوری انجام شد، بصورت ملوک الطوایفی بوده است. بنابراین مردم افغانستان هرگز دارای یک حکومت مرکزی منسجم نبوده اند. پس از انقراض سلسه پادشاهی لااقل سه نیروی محلی کشور را اداره کرده اند از جمله نیروی گلبادین حکمتیار، احمد شاه مسعود و ژنرال عبدالرشید دوستم. اگر چه بظاهر جمهوری دمکراتیک آفغانستان که با کمک نظامی اتحاد جماهیر شوروی با کودتای ثور روی کار آمد به مدت ده سال کشور افغانستان را اداره کرده است۰
به دنبال آغاز کمک‌های نظامی اتحاد جماهیر شوروی به حکومت دمکراتیک دست نشانده خود در افغانستان، حملات گروههای مخالف برعلیه نظامیان شوروی و دولت مرکزی شروع شد، که به جنگ داخلی افغانستان انجامید و تا خروج نظامیان اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۳۶۷ ادامه یافت. مجاهدین افغانی به رهبری احمد شاه مسعود و ائتلاف وی با ژنرال دوستم باعث خروج روس ها از افغانستان بود که هم زمان بود با سقوط حکومت سوسیالیستی افغانستان. لازم به یاد آوری است که در این هنگام ارتش این کشور نیز از هم پاشیده بود. جنگ داخلی افغانستان ادامه یافت تا در سال ۱۳۷۴ طالبان با حمایت پاکستان موفق شد به بسیاری از استانهای افغانستان تسلط یابد و در سال ۱۳۷۸ موفق شد حکومت اسلامی افراطی طالبانی در افغانستان پایه ریزی کند۰
در طول دوران فرمانروایی طالبان نیروهای تروریستی در افغانستان شکل گرفتند که مهمترین آن سازمان تروریستی القاعده به رهبری اوسامه بن لادن بود. این گروه تروریستی اسلامی با برنامه ریزی جامع در سال ۱۳۸۰ با هواپیما به برجهای تجارتی نیویورک حمله ور و باعث کشته شدن چند هزار نفر از مردم آمریکا در نیویورک شد. این ضربه سختی به سیستم امنیتی آمریکا بود. در دوران حکومت طالبان در افغانستان، رژیم اسلامی در ایران هم که داعیه رهبری جهان اسلام را داشت، با حکومت طالبان و گروه تروریستی القاعده همکاری نزدیکی بوجود آورده بود، بطوری که پس از حمله به برج های نیویورک و کشته شدن چند هزار انسان، سران رژیم اسلامی در ایران خشنودی خود را پنهان نکردند۰
پس از حمله به نیویورک، رئیس جمهور وقت آمریکا جورج دبلیو بوش سه کشور ایران، افغانستان و عراق را محور شرارت نامید و حمله آمریکا به افغانستان برعلیه طالبان که القاعده را تحت حمایت خود جای داده بود شروع و طالبان را از حکومت افغانستان برکنار کرد. سران طالبان به مناطق پشتون نشین پاکستان فرار کردند. از این پس شبه نظامیان طالبان حملات خود را بشکل جنگهای نا منظم برعلیه آمریکا شروع کردند. درگیری ها بین طالبان و نیروهای ائتلاف برای مدت ۲۰ سال ادامه یافت. جنگ های نامنظم چریکی آمریکائیان را وادار به تغییر سیاست خارجی کرد. با سرکار آمدن رئیس جمهوری ترامپ در سال ۲۰۲۰ مذاکرات با طالبان شروع که طرح خروج آمرکا از افغانستان پی ریزی شد، که عنوان «پایان جنگهای ابدی» به خود گرفت. دولت آمریکا در طول مدت ۲۰ سال اشغال، ریاست جمهورهای منتخب خود را به مردم افغان تحمیل کرد. فساد در حکومت افغانستان هرگز اجازه نداد تا یک حکومت دمکرات خدمتگذار بوجود بیاید. ارتش افغانستان پس از کودتای بر علیه ظاهر شاه منحل گردیده بود، در دوران جنگ داخلی فراز و نشیب هایی را طی کرده بود. یکی از برنامه ائتلاف بازسازی مجدد ارتش افغانستان بود. با تصور به اینکه ارتش آموزش دیده پس از خروج ائتلاف از افغانستان میتواند از یکپارچکی و حکومت کشور حفاظت کند، اما بنظر میرسد این آموزش و آمادگی کافی نبوده، و ارتش افغانستان با خروج آمریکا بار دیگر از هم پاشید!۰
خروج نابهنگام آمریکا و سقوط دولت و از هم پاشیدگی ارتش افغانستان، مشکلات عدیده ای را بوجود آورده است. در این زمینه تحلیل گران بسیار نوشته و در رسانه های همگانی بسیار سخن راننده شده. تصمیم ریاست جمهور آمریکا آقای بایدن و تعیین تاریخ خروج بر پایه توافقی با طالبان انجام شد، که شاید بدترین تصمیمی باشد که مدتها پیرامون آن سخن گفته خواهد شد. مذاکرات خروج آمریکا با طالبان در هنگام ریاست جمهوری ترامپ شروع و توسط آقای بایدن به سرانجام رسید ؛ بگفته تحلیل گری «ترامپ توپ را مسلح، ولی بایدن آنرا نابهنگام شلیک کرد». با اعلام خروج نظامیان آمریکائی، مردم عادی و نظامیان افغانی روحیه مقابله با طالبان را از دست دادند، و بطور غیرمنتظره ای طالبان بر افغانستان مسلط شد. هراس از کشته شدن پرسنل نظامی و غیرنظامی ائتلاف سردرگمی غیرقابل تصوری را بوجود آورد.
در این راستا تونی بلر، نخست وزیر پیشین بریتانیا، با حمله شدید به تصمیم جو بایدن، خروج از افغانستان را، غم انگیز، خطرناک و غیر ضروری قلمداد کرده است. تونی بلر، در هنگام حمله به افغانستان نخست وزیر بریتانیا بود، و در سال ۱۳۸۰ بریتانیا را در کنار آمریکا به جنگ افغانستان وارد کرد. وی در مصاحبه ای، روز شنبه ۳۰ مرداد ۱۴۰۰، خارج شدن از افغانستان و رها کردن مردم آن را به عنوان یک اقدام غیر طبیعی، غیر استراتژیک، خطرناک، و غیر ضروری محکوم کرد. بلیر خروج نابهنگام ائتلاف از افغانستان را «باخت جهان غرب دانسته است». بلیر گفته است «خروج از افغانستان، نه به نفع مردم افغانستان و نه به نفع ما بود.» و این که «روسیه، چین و ایران، از این خروج غیر ضروری استفاده خواهند کرد و از این پس هرکس تعهداتی از سوی رهبران غربی دریافت کند، آن را ناپایدار فرض خواهد کرد.» جالب اینکه مایک پنس، معاون اول دونالد ترامپ هم طی مقاله ای در روزنامه وال استریت ژورنال، بایدن را به “ضعف” در برابر طالبان متهم کرد۰
برابر با گزارشی در رسانه رادیو فردا ملا عبدالغنی برادر، از رهبران و بنیان‌گذاران طالبان، روز شنبه، ۳۰ مردادماه، برای گفت‌وگو با دیگر اعضای این گروه و سایر سیاستمداران درباره تاسیس دولت جدید افغانستان وارد کابل شده است (۱). برادر نفر دوم طالبان پس از هیبت الله آخونزاده است. خبرگزاری رویترز نیز روز شنبه به نقل از یک سخنگوی طالبان گزارش داد که این گروه اسلامگرا قصد دارد یک چارچوب حکومتی جدید برای افغانستان عرضه کند۰
طالبان تاکنون نوع حکومت خود را اعلام نکرده است ولی میتوان گمانه زد که این گروه تروریستی اداره کشور را برپایه شریعت اسلام قرار خواهد داد. با توجه به پایه قومگرایی سنتی در افغانستان و نبودن یک نیروی نظامی-امنیتی منسجم، احتمال برقراری حکومتی که بتواند برتمام افغانستان حکومت کند بسیار کم است. برای مثال عفو بین‌الملل روز پنجشنبه ۲۸ مرداد ۱۴۰۰، در بیانیه‌ای خطاب به شورای امنیت سازمان ملل گزارش داده بود که شورشیان طالبان پس از به دست گرفتن کنترل استان غزنی در افغانستان، ۹ مرد از قوم هَزاره را قتل عام کرده‌اند. قوم هزاره شیعی مذهب هستند و طالبان که سنی مذهب افراطی است هرگز مذهب شیعه را پذیرا نخواهد شد و بطور طبیعی شکاف قومی و مذهبی وجود دارد که اجازه نخواهد داد طالبان بتواند دولت یکپارچه در کشور برقرار کند.
از طرفی پسر احمد شاه مسعود در دره پنجشیر بدنبال جمع آوری نیرو و مقابله با طالبان است. وضعیت ژنرال هیبت الله دوستم و نیروهایش هنوز مشخص نیست. میتوان گمانه زد گلبادین حکمتیار رهبر حزب مسلمانان گلبادین، با طالبان ائتلاف و یا در دولت آینده سهیم شود. گلبادین حکمتیار نیز از عشیره و قوم پشتو است. نظامیان افغانی پس از پاشیده شدن ارتش به این گروه های مخالف طالبان پیوسته اند و از اینکه طالبان پرچم ملی افغانستان را با پرچم طالبان تعویض کرده بسیار ناراحتند و در منطقه باقلان پرچم های طالبان را پایین کشیده و پرچم ملی را جایگزین کرده اند. شخصیت دیگری که در دره پنجشیر سربلند کرده معاون پیشین رئیس جمهوری امرالله صالح است که خود را، پس از فرار رئیس جمهور، بطور قانونی رئیس جمهور موقت افغانستان میداند! ۰
روزنامه واشنگتن پست روز شنبه ۳۰ مرداد (۲) طی گزارشی خبر داد بسیاری از اقوام و قبیله ها امیداوارند بتوانند با طالبان ازطریق مذاکره یک دولت ائتلاف ملی تشکیل دهند. در این راستا رئیس جمهور پیشین حمید کرزای، آقای عبدالله عبدالله رهبر ائتلاف ملی و گلبادین حکمتیار کوشش دارند چنین ائتلافی را امکان پذیر نمایند. پیرامون این ائتلاف رونامه واشنگتن پست یاد آور شده، طالبان اعلام نموده است که سران اقوام برای یافتن راه حل به کابل بروند، ولی سازمانی وجود ندارد تا امنیت آنها را تأمین نماید و به طالبان هم نمیتوان اعتمادی داشت.
بنابراین برقراری دولت همه گیر ملی توسط طالبان در حال حاضر تا اندازه ای نا ممکن مینماید. بطوریکه امکان ائتلاف از طرف سران طالبان تمامیت خواه با سران اقوام کشور افغانستان امکان پذیر نمینماید۰ و مردم فقیر افغانستان مجدداً درگیر مکافات جنگ داخلی دیگری خواهند شد. تا آینده چه سرنوشتی برایشان رقم زند!۰
ناخدا محمد فارسی
۲۳ آگوست ۲۰۲۱
https://www.radiofarda.com/a/taliban-leader-mullah-baradar-arrives-in-kabul-to-establish-new-government/31421271.html (۱)
https://www.washingtonpost.com/world/anti-taliban-fighters-claim-victories-as-first-stirrings-of-armed-resistance-emerge/2021/08/20/24b433fc-01da-11ec-87e0-7e07bd9ce270_story.html?utm_campaign=wp_todays_headlines&utm_medium=email&utm_source=newsletter&wpisrc=nl_headlines&carta-url=https%3A%2F%2Fs2.washingtonpost.com%2Fcar-ln-tr%2F3475dc9%2F6120cea99d2fda2f47019403%2F596b7f129bbc0f403f91ea06%2F8%2F59%2F6120cea99d2fda2f47019403 (۲)
